20 Shtator 2023

Ka shpërthyer sërish lufta midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, dy ish republikave të Bashkimit Sovjetik në rajonin e Kaukazit. Në zemër të konfliktit është rajoni i Nagorno-Karabakh. Rajoni është i njohur si pjesë e Azerbajxhanit, por kontrollohet nga armenët etnikë, raporton BBC

Vendet kanë zhvilluar një luftë të përgjakshme rreth rajonit në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990. Megjithëse ata shpallën një armëpushim, ata kurrë nuk ranë dakord për një traktat paqeje.

Armenia dhe Azerbajxhani kanë qenë pjesë e Bashkimit Sovjetik, një komb komunist  midis 1922 dhe 1991.

Të dy shtrihen në një zonë të rëndësishme strategjike të Europës Jug-Lindore të quajtur Kaukaz. Vendet kufizohen me Turqinë në perëndim, Iranin në jug dhe Gjeorgjinë në veri. Rusia gjithashtu kufizohet me Azerbajxhanin në veri.

Armenia është një vend me shumicë të krishterë, ndërsa Azerbajxhani është një komb me shumicë myslimane. Gjatë periudhës Sovjetike, Nagorno-Karabakh.  ishte një rajon me shumicë etnike armene, i kontrolluar nga autoritetet e Azerbajxhanit. Ndërsa Bashkimi Sovjetik filloi të shkatërrohej në fund të viteve 1980, parlamenti rajonal i Nagorno-Karabakh  votoi për t’u bërë pjesë e Armenisë.

Kjo çoi në përplasje etnike dhe pasi Armenia dhe Azerbajxhani shpallën pavarësinë nga Moska. Mijëra persona vdiqën dhe deri në një milion persona u larguan nga frika e spastrimit etnik nga të dy palët.

Forcat armene morën kontrollin e plotë të  Nagorno-Karabakh, para se të shpallej armëpushimi i ndërmjetësuar nga Rusia në 1994. Pas kësaj marrëveshje, Nagorno-Karabakh mbeti pjesë e Azerbajxhanit, por është qeverisur nga qeveria armene.

Bisedimet për paqe janë zhvilluar me ndërmjetësimin e Grupit të OSBE – një organ i ngritur në 1992 dhe kryesuar nga Franca, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara. Por deri më tani, ata nuk kanë rënë dakord për një traktat paqeje. Përplasjet kanë vazhduar gjatë tre dekadave të fundit. Shpërthimi i fundit ka ndodhur në 2016 duke lënë dhjetëra persona të vdekur.

Konflikti është ndërlikuar edhe më shumë nga gjeopolitika. Një nga anëtarët e NATO-s, Turqia ishte kombi i parë që njohu pavarësinë e Azerbajxhanit në 1991. Ish Presidenti i Azerbajxhanit Heydar Aliyev i ka përshkruar  vendet si “një komb me dy shtete”.

Ndërkohë Armenia ka marrëdhënie të mira me Rusinë. Ekziston një bazë ushtarake ruse në Armeni dhe të dy vendet janë anëtare të një aleance ushtarake (CSTO).